රහස් ඇල්ල

රහස් ඇල්ල

ලෝකයේ බොහෝ රටවල් හා සසඳන විට ශ්‍රී ලංකාව සීමිත භූමි ප්‍රමාණයක් සහිත කුඩා දූපතකි. නමුත් එම සීමිත භූමි ප්‍රමාණය තුළ දක්නට ලැබෙන භූගෝලීය හා පාරිසරික විවිධත්වය අසීමිතය.

මහනුවර සිට හෝ මාතලේ සිට ගමන් ආරම්භ කරන විට වත්තේගමට පැමිණ වත්තේගම සිට තේවතු අතරින් වූ මාර්ගයේ විත් පන්විල දෙසට කිලෝමීටර එකහමාරක් පමණ ගමන් කරන විට මාර්ගයේ වම් පසින් රවන් ඔය හරහා ඉදිවූ පාලම අසලින්, ගල් පර්වත අතරින් ගලා හැලෙන සොබාදහමේ අපූර්වතම නිර්මාණයක් වන රහස් ඇල්ල දැකගැනීමට හැකිය. මෙය රාස්ස ඇල්ල නමින්ද හඳුන්වන අතර මෙම දිය ඇල්ලේ උස මීටර් 15 ක් පමණ වේ. මේ සුන්දර කුඩා දියඇල්ල හුන්නස්ගිරිය කඳුවැටියෙන් නිර්මාණය වී රවන් ඔයෙන් මහවැලි ගඟට ගලා බසියි. පාතදුම්බර ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ දේවාලේගම්මැද්ද යන ගම්මානයට මෙම රහස් ඇල්ල දියඇල්ල අයත් වේ.

රහස් ඇල්ල පළමු ඇල්ල හා දෙවන ඇල්ල වශයෙන් කොටස් දෙකකින් යුක්තව ඇද හැලෙන අතර එහි මනස්කාන්ත දර්ශනය මහාමාර්ගයේ සිටම දැකගත හැකිය. ඒ අනුව පළමු ඇල්ල මහා මාර්ගයෙන් ඉහළ පිහිටා තිබෙන අතර දෙවන කොටස මහා මාර්ගයෙන් පහළට වන්නට පිහිටා ඇත. කෙසේ වුවද මෙහි දෙවන කොටසේ දියඇල්ලේ සුන්දරත්වයද මාර්ගයේ සිට නැරඹීම උචිතවේ. පහළට බැසීම අවදානම් සහගත වේ. එසේම මෙය අලංකාර දිය ඇල්ලක් වුවද, දිය ඇල්ල පාමුල ඉතාමත් ගැඹුරු තටාකයක් නිර්මාණය වී තිබේ. සංචාරකයන් මෙම දියඇල්ලේ නෑම නොකළ යුතු බවට ප්‍රදේශවාසීහු කියති. ඊට හේතුව මනරම් රහස් ඇල්ලේ අඳුරු මතකයන් ද සැඟවී ඇති බැවිනි. මෙම දියඇල්ලෙහි පුද්ගලයින් දිය නෑමට ගොස් දියේ ගිලි මිය ගොස් ඇති නිසාය. සාමාන්‍යයෙන් වසරකට පුද්ගලයින් තිදෙනකු හෝ දියේ ගිලී මරණයට පත් වන බව ප්‍රදේශවාසීහු පවසති. ඒ නිසා එහි සුන්දරත්වය පමණක් නැරඹීම සුදුසු වේ. ඊසාන දිග මෝසම් වර්ෂාව සමයන්හි දිය ඇල්ලේ ජල මට්ටම ඉතා ශීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යන අතර එය දරුණු සැඩ පහරක් බවට ද පත්වේ.

රහස් ඇල්ල පිළිබඳව සඳහන් කරන විට එහි ඓතිහාසික පසුබිම් කතාවක් ද ජනප්‍රවාදයේ පවතී. ඒ අනුව මෙම දිය ඇල්ලේ සිට මැදමහනුවර ග්‍රාමය දක්වා රහස් උමගක් ඇති බව ජනප්‍රවාදයේ පවතී. එසේම ඉතිහාසගත කතාවේ මෙසේද සඳහන් වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ අවසන් රජු වන ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු සතුරු ආක්‍රමණවලින් සැඟවී පලා යන අවස්ථාවේ සැඟවී සිටීමට මෙම දියඇල්ල ඇති ස්ථානයට පැමිණ තිබේ. වර්ෂාව නිසා දියඇල්ලේ දිය පහර ද ඔරොත්තු නොදෙන අන්දමට සැඩවී තිබී ඇත. ඒ නිසා ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුට උමගට ඇතුල් විය නොහැකි වී තිබේ. එම නිසා ඔහුට මැදමහනුවර කරා යෑමට සිදුවී ඇත්තේ ගොඩබිම් මාර්ගය ඔස්සේය. ඒ නිසා රජුට පලා යෑමට පමා වී ඇති අතර මේ හේතුව නිසා රජතුමා සතුරන්ගේ අත්අඩංගුවට පත් වී ඇත. මෙම දියඇල්ල රහස් උමග සඟවාගෙන ඇති නිසා මෙම දිය ඇල්ලට රහස් ඇල්ල යන නම ලැබී ඇති බව ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් මතයයි. කෙසේ වුවද මෙසේ සඳහන් වන උමගේ පිහිටීම අදටත් රහසක් බව ගැමියන් ගේ මතය වී ඇත. දිය ඇල්ල අවට ස්වාභාවික පරිසරයේ ඇති පාරිසරික වටිනාකම සුවිශේෂී වේ. ඒ අනුව දුර්ලභ ගනයේ සත්වයින් මෙන්ම දුර්ලභ ගනයේ ශාක වර්ගයන්ද මෙම පරිසර පද්ධතිය තුළ ඇති බව පරිසරවේදින් සිය පර්යේෂණවලින් අනාවරණය කරගෙන ඇත.

මොනරාගල පුංචි නුවරඑළිය - මරගල

 මොනරාගල පුංචි නුවරඑළිය - මරගල Maragala

මොනරාගල මරගල කන්දත්, රිටිගල කන්ද මෙන් අපූරු දේශගුණ ලක්ෂණ සහිත කඳුකරයක්. පහළ දැඩි වියළි දේශගුණයක් පැවතිය ද කඳු මුදුනේ දැකගත හැක්කේ නුවරඑළියට සමාන සිසිල් දේශගුණයක් සහ එම පරිසරයට ගැළපෙන ශාක විශේෂ යි. වියළි කලාපයේ පිහිටියත් තෙත් කලාපයේ ලක්ෂණ සහිත වනාන්තරයක් ද මෙහි පැතිර තිබෙනවා. පවුල් දස දහස් ගණනකට පානීය දිය සපයන ජල උල්පතක් ලෙස ද මරගල වැදගත්.

මොනරාගල නගරයට පිටුපසින් ඉහළ නගින කඳුවැටිය එහි පැමිණ ඇති කාටත් අමතක නොවන දර්ශනයක් බව කිව හැකි යි. මේ කන්දේ මුදුන නිතර මිහිදුමෙන් වැසී පවතින ආකාරයත් මොනරාගල ජනතාවට නම් අමුත්තක් නොවේ.  උප කඳුකර වනාන්තරයක් පිහිටි මේ වියළි කලාපීය වනපෙත තවත්  වටිනා පරිසර පද්ධතියක් බව වැඩි දෙනෙක් නොදන්න කරුණක්. ජෛව විවිධත්වයෙන් පිරුණු මෙම පරිසර පද්ධතිය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා 1980 අංක 47 දරන ජාතික පාරිසරික පනත යටතේ 2008 අගෝස්තු මස 01 දින දරන අති විශේෂ ගැසට් නිවේදනය මඟින් කඳුවැටිය පාරිසරික ආරක්ෂණ ප්‍රදේශයක් බවට ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙනවා.

කන්දේ විශාලත්වය වර්ග කිලෝමීටර් 25ක් පමණ වෙනවා. එය දිගින් කිලෝමීටර් 10ක් පමණ වෙනවා. මරගල කඳුවැටිය මොනරාගල,සියඹලාණ්ඩුව හා මඩුල්ල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාස ආවරණය වන ආකාරයට පිහිටා ඇති හුදෙකලා කඳු පන්තියක්. මෙය ලැකසීස්, මොනරකැලේ අලියාවත්ත හා ජිලෝන්ලෙස උප කඳු පන්ති තුනකින් සමන්විත යි. එය මොනරාගල, සිරිගල, ගලබැද්ද හරහා ඇතිමලේ දක්වා විවිධ උස්මට්ටම්වලින් ඇදී යනවා. මෙහි උස ම කඳු මුදුන වන අඩි 2500ක් උස  මරගල පිහිටා තිබෙන්නේ මොනරාගල නගරයට පිටුපසිනුයි.

වැඩි උසකින් යුක්ත නිසා මේ කන්දේ සීත දේශගුණයක් පවතිනවා. මේ නිසා ම ඉංග්‍රීසි පාලනය පැවති කාලේ  මෙහි ජීලෝන් නමින් යුත් වතු සමාගමක් ආරම්භ කර තිබෙනවා. එම  වතු වගාවන් සිදුකොට ඇත්තේ ජී – ලෝන් නමැති ඉංග්‍රීසි ජාතිකයා බව යි පැවසෙන්නේ. මේ නිසා ම කන්දටත් ජීලෝන් කන්ද යන නම ලැබී තිබෙනවා. මොනරාගල අවට පිරිස් තවමත් මේ කන්දට භාවිත කරන්නේ ඒ නම යි. එහි නියමු ව්‍යාපෘතියක් ලෙස තේ වගාවත් කරතියෙනවා. තේ වගාකර තිබෙන්නේ කඳු මුදුන අවට බෑවුමෙ යි.

අදත් කැලෑවට යටවුණු විශාල තේ ගස් එහි දැක ගත හැකි යි. පසුව කන්දේ පහළ බෑවුම් ආශ්‍රිත ව රබර් සහ යටි වගාවක් ලෙස කොකෝවා වගා කර තිබෙනවා. ඝන වනාන්තරයක් ලෙස පැවති මරගල වනාන්තර ඉංග්‍රීසි යටත් විජිත කාලයේ අක්කර දහස් ගණනක් එළි කර එසේ වතු වගාවක් බවට පත් කර තිබෙනවා. පසුව තේ වගාව අත්හැර දැමුවත් රබර් වගාව නම් අදත් දැක ගත හැකි යි. මේ කඳුවැටියේ වනාන්තරවලට අමතර ව ජනාවාසත් පැතිර තිබෙනවා. සීතා කන්ද, ගලබැද්ද කන්ද, ඇත්ගල, හබරත්තාගල ආදී කඳු මුදුන් එහි පිහිටා තිබෙනවා.

ඉංග්‍රීසින් තැනූ ජීලෝන් බංගලාව සහ කුමාරවත්ත බංගලාව යන නිවාස දෙකක් ද මෙහි කඳු මුදුනට ආසන්න ව පවතිනවා. පසුගිය කාලයේ කුමාරවත්ත බංගලාව ආශ්‍රිත ව ඌව පළාත් සභාව මඟින් සංචාරකයන් ආකර්ශනය කර ගැනීමේ වැඩසටහනක් ද ආරම්භ කර තිබුණා.

නුවරඑළියේ වැවෙන මල් වර්ග සමහරක්, එළවළු වර්ග සමහරක් සහ පලතුරු වර්ග ද කුමාරවත්ත බංගලාව අවට ප්‍රදේශයේ සරුසාර ලෙස වැවෙන බව නිරීක්ෂණය කළ හැකියි. ඒ අතරකානේෂන් හා රෝස වැනි මල් වර්ග, රාබු, ගෝවා, ලීක්ස්, බීට් ආදී උඩරට එළවළුත් එහි තිබෙනවා.

මොනරාගල ඔරලෝසු කණුව අසලින් දකුණට දිවෙන පාර ඔස්සේ ගිය විට ජීලොං වතුයායට දිවෙන මාර්ගය හමුවෙනවා. එය අද හඳුන්වන්නේ ජනතා වතු සංවර්ධන මණ්ඩලයට අයත් මොනරාගල කුමාරවත්ත නමින්. එම රබර් වතු යාය හරහා පටුපාරක් කඳු මුදුන ආසන්නය දක්වා ඇදී යනවා. තැනින් තැන කම්කරු නිවාස පේළිත් දැකගත හැකියි.

ඒ මාර්ගයේ කිලෝ මීටර් 8ක් වාහනයක දුෂ්කර මඟක ගමන්කර තවත් ටික දුරක් පයින් ගමන් කිරීමෙන් කඳු මුදුනට ළඟා වීමට පුළුවන්. කඳු මුදුනට පහළ ඌවේ සුන්දර දර්ශනයක් දැකගත හැකි යි. මොනරාගල සිට කිලෝ මීටර් 4ක්  දුරින් පිහිටි වැලියාය කනිටු විදුහල අසලින් ගමන් කිරීමෙන් ද මේ කන්දට පැමිණීමේ මාර්ගයක් පවතිනවා.

වියළි කලාපයක් තුළ පිහිටිය ද ඉතා ඉහළ ජෛව විවිධත්වයකින් යුත් මෙම පාරිසරික කලාපයේ නිවර්තන තෙත් සදාහරිත වනාන්තරයක් පිහිටා තිබෙනවා. විවිධ දේශගුණික ලක්ෂණ සහිත වනාන්තර රැසක්, සැවානා තණ භුමි හා සැවනා පතන්බිම් මෙහි දක්නට පුළුවන්.

බදුල්ල, ඉත්තවැල්, කුකුළු වැල්, කටුබොඩ, කළු හබරලිය, ගුරුකීන, හොර මෙහි පැතිරි තෙත් කලාපයේ ලක්ෂණ සහිත ශාක අතරින් කිහිපයක්. ඊට අමතර ව  බුරුත, ගොඩපර, හල්මිල්ල, බුලු, දොඹ, ගල් සියඹලා, ගොරකා ඇතුළු ගස් වර්ගත් වනයේ වැඩී තිබෙනවා. වනයේ තැනින් තැන  වන වගා වශයෙන් කළ පයිනස් වගාවන් ද දකින්න පුළුවන්. මෙම කඳුවැටියේ ඉඩම්වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ කොමිෂන් සභාවට අයත් වෙනවා.

අනවසරයෙන් කැලෑ එළිකිරීම මෙන්ම කැලැ ගිනි තැබීමත් මරගල කන්දට ලොකු තර්ජනයක් වෙලා. සෑම අවුරුද්දකම පාහේ වියළි කාලයට මෙහි ගිනිගැනීම් දකින්න ලැබෙනවා.  මේ නිසා වන ජීවින් වගේම ජල මූලාශ්‍රත් අවදානමට ලක්වන බවයි වාර්තා වෙනවා.

බෝඹුරු ඇල්ල Bomburu Ella Waterfall

 බෝඹුරු ඇල්ල

 

බෝඹුරු ඇල්ල එසේත් නැතිනම් පේරවැල්ල ඇල්ල කියන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ ඌව - පරණගම ප්‍රාදේශීය ලේකම් වසමේ පිහිටා තිබෙන දිය ඇල්ලකි. එය නුවරඑළිය සහ බදුල්ල දිස්ත්‍රික්ක මායිම්වලට සමීපව වැලිමඩ  නගරයේ සිට 15km ක් පමණ දුරින් පිහිටා තිබේ. මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති පළලින් වැඩිම දිය ඇල්ල ලෙස සැලකේ. පේරවැල්ල ගම්මානයේ සීතාඑළිය කඳපොල රක්ෂිතයේ පිහිටි මෙම සුන්දර දිය ඇල්ල දෙස් විදෙස් සංචාරකයන්ගේ ආකර්ෂණය දිනා ගත් ස්ථානයක් ද වේ.

පේරවැල්ල ඇල්ල ලෙස ද ප්‍රසිද්ධ මෙම දිය ඇල්ල උසින් 50m පමණ වන අතර පළලින් එය 20m පමණ වේ. ජෛව විවිධත්වයෙන් අනූන මෙම පරිසරය චමත්කාර ජනකය. සුන්දර කෙත් වතු සහ තුරුලතා වලින් ගහණය වූ පරිසරයකට උරුමකම් කියන බෝඹුරු ඇල්ලේ ඉහළට මීදුම ගලන විට ඇල්ල තවත් සුන්දරය. මෙය බෝඹුරු ඇල්ල ලෙස හැඳින්වීම පිටුපස ඇත්තේ අපූරු කතාවකි. එකල දෙවන රාජසිංහ රජුගේ ඇතෙකු හා බැඳුණු ජනප්‍රවාදයක් මේ ඇල්ල පිහිටි ගම වටා බැඳී ඇති බව කියැවේ.

 

මහවැලි ගංගාවේ තවත් අතු ගංගාවක් ලෙස සැලකෙන දුල්ගල ගඟ ගල් තලාවකින් කොටස් හතරකට බෙදී ඇද හැලීම තුළින් මෙම දිය ඇල්ල නිර්මාණය වී තිබේ. දිය ඇල්ලෙන් පහළ කොටස උමා ඔය ලෙස හැඳින්වෙන බව ද මූලාශ්‍ර සඳහන් කරයි. අද වන විට බොහෝ සංචාරකයන්ගේ නොමඳ ආකර්ෂණයක් බෝඹුරු ඇල්ලට ලැබී ඇති නිසා පරිසරයේ සුන්දරත්වය රැක ගැනීම අපගේ වගකීමක් බව අමතක නොකරන්න.

සෙම්බුවත්ත Sembuwatta

සෙම්බුවත්ත

ස්වභාව සෞන්දර්යෙන් අනූන සුන්දර මාතලේ නගරයේ පිහිටි සොඳුරු අසිරිමත් ස්ථානයක් ලෙස සෙම්බුවත්ත හැඳින්විය හැකිය. සොඳුරු පරිසරයේ අසිරිමත් චමත්කාරය විඳින්නට එන සංචාරකයන්ගේ නොමඳ අවධානයට යොමු වන්නේ සෙම්බුවත්ත වැවය. සෙම්බුවත්ත පිහිටා ඇත්තේ මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයේ උකුවෙල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ ඇල්කඩුව ප්‍රදේශයේය. 

ඉංග්‍රීසීන් විසින් ලංකාව පාලනය කරනු ලැබූ සමයේදී මෙහි තේ වගාව ආරම්භ කර ඇති අතර වැව පිහිටා තිබෙන භූමි ප්‍රදේශය ඉංග්‍රීසින් එකල පෝලෝ ක්‍රීඩාංගණයක් ලෙස භාවිත කළ බව කියැවේ. සෙම්බුවත්ත වතුයාය ට යාබදව 1949 වසරේදී තේ කම්හලක් ස්ථාපනය කර ඇති අතර ඒ සඳහා විදුලිය ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය ටර්බයින කරකැවීම සඳහා ජලය ලබා ගැනීමේ අරමුණින් පෝලෝ ක්‍රීඩාංගණය තිබූ ස්ථානයේ පසු කලෙක වැවක් නිර්මාණය කර තිබේ. මේ වන විට සෙම්බුවත්ත වැව නමින් හැඳින්වෙන්නේ එයයි. 

තේ අස් වැන්න අඩුවීම හේතුවෙන් 1987 වසරේදී කම්හල වසා දමනු ලැබීමෙන් අනතුරුව 1993 වසරේදී ඇල්කඩුව වතුයාය සමාගමක් බවට පත් කරන ලදි. අක්කර 1106 ක විශාලත්වයකින් යුතු වතුයාය 1999 වසරේදී රජයට පවරා ගන්නා ලදි. 2005 වසරේදී වතුයාය භාරව සිටි රැඩ්ලි දිසා නම් වූ වතු අධිකාරිවරයා ගේ සංකල්පයක් අනුව සෙම්බුවත්ත වැව සහ ඒ අවට ප්‍රදේශය නිසි පරිදි නඩත්තු කොට, වැව අවට ගිම්හාන කුටි හා නාන තටාකයක් ඉදිකර මෙම ස්ථානය සංචාරකයන් සඳහා විවෘත කිරීමට කටයුතු කර තිබේ. 

මෙම ප්‍රදේශයට සෙම්බුවත්ත යන නම වැටී ඇත්තේ මෙහි ඇති තේ කම්හල අසල තිබූ ජල උල්පතකින් රන් සෙම්බුවක් මතු වූ බවට කියැවෙන පුරාවෘත්තයක් නිසාවෙනි. සෑම පොහොය දිනකම එම රන් සෙම්බුව ජල උල්පතෙන් ඉහළට මතුවී ඇති බවත්, එලෙස මතු වූ අවස්ථාවකදී එකල මෙම තේ වතුයායට අනුයුක්තව සේවය කළ කංකානි මහත්මයා එම සෙම්බුව රැගෙන ඉන්දියාවට පලා ගිය බවත්, පසුව ඔහුගේ පුතු විසින් ජල උල්පත තිබුණු තැන කෝවිලක් සාදා පුද පූජා කටයුතු කර ඇති බවත් සඳහන් වේ. දැනටත් එම කෝවිලේ නටබුන් දැක ගැනීමට හැක. 

නකල්ස් කඳුවැටිය පසුබිම වූ කැලෑ බොක්ක වතුයායෙන් ආරම්භ වන දිය දහරාවෙන් සෙම්බුවත්ත වැව පෝෂණය වේ. එසේම ඝන ෆයිනස් කැලෑවකින් වට වී ඇති වැව අවට පරිසරය අතිශයින් රමණීයය. එසේම සිසිල් දේශගුණයකින් යුක්ත වේ. මෙහි සුන්දරත්වය මතු පරපුරට ද දැක ගනු වස් සංරක්ෂණය කිරීම සෙම්බුවත්ත නැරඹීමට යන ඔබ අප කාගේත් යුතුකමකි.

බඹරකන්ද දියඇල්ල Bambarakanda Falls

බඹරකන්ද දියඇල්ල

ස්වභාව සෞන්දර්යෙන් අනූන රටක ජීවත්වන්නට වාසනාව ලද්දන් වන අපිට මේ ලංකාදීපය කියන්නේ චිත්‍රාගාරයක්. සැතපුමෙන් සැතපුමට රට වටේ ගියත්, රට අභ්‍යන්තරයට ගියත් නෙත් පිනවන දසුනින් අලංකෘත මේ භූමියේ සෞන්දර්ය කියා නිම කරන්නට බැරි තරම්ය. ඉතින් ලංකාවේ තියෙන මේ වගේ තවත් සුන්දරම ස්ථානයක් තමයි බඹරකන්ද දියඇල්ල කියලා කියන්නේ. සුන්දර ලක්මව සිය සේද වන් දිගු දිය දහරා වලින් නහවන අපේ රටේ උසම දිය ඇල්ල වශයෙන් සලකන මේ බඹර කන්ද දිය ඇල්ල කාගේත් ආකර්ෂණය දිනාගත් ස්ථානයකි.

මේ මනරම් ආකර්ෂණීය දසුන කොළඹ බදුල්ල මහාමාර්ගයෙන් බෙලිහුල්ඔය පසු කළ විට හමුවන කළුපහන හන්දියෙන් වමට හැරී වීරකෝන් ගම හරහා කි.මී. 5 ක් ගමන් කළ විට දැක ගත හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේ උසම දිය ඇල්ල ලෙස සලකන මෙය බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ හල්දුම්මුල්ල ප්‍රාදේශීය සභා බල ප්‍රදේශයේ පිහිටා තිබේ. බොහෝ සංචාරකයින්ගේ ආකාර්ෂණයට හේතු වූ මේ බඹරකන්ද දිය ඇල්ල උසින් මීටර් 241 කි. වලවේ ග‍ඟේ පිහිටි උසම දිය ඇල්ල ලෙස ද බඹරකන්ද ඇල්ල නම් දරන අතර මුළු ලෝකයේ ම ඇති දිය ඇලි අතරින් 48 වැනි ස්ථානය ද මෙය හිමිකර ගනියි.

මෙම දිය ඇල්ල මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1470 උස කඳුකර මිටියාවතක පිහිටා ඇති අතර හෝර්ටන්තැන්න බෑවුම් ප්‍රදේශයෙන් උපත ලබා වේලි ඔය ජල දහර නිර්මාණය වෙමින් වළවේ ගඟට එක්වී සමනලවැව පෝෂණය කරයි. දියඇල්ල මුදුනේ උස්බිමේ සිට නරඹන විට එක් පසෙකින් උඩවළවේ ජලාශය ද, අනෙක් පසින් තෙත් කලාපීය වැසි වනාන්තරය ද පැහැදිලි සිතුවමක් සේ දිස් වේ. මේ කඳු පන්තිය අවට ඇති විශාල ගල්වල විශාල වශයෙන් බඹර වද තිබූ බැවින් බඹරගල යන නම පටබැඳි ඇති බව මතයකි. සොබා සෞන්දර්යය වඩාත් තීව්‍ර වී තිබෙනුයේ බඹරගල ඇල්ලට සමීපව ඇති සදාහරිත වනාන්තරය නිසා ය.

බටහිර ජාතීන් කන්ද උඩරට ආක්‍රමණය කළ කාල වකවානුවේ මෙහි කඳවුරු බැඳ තිබේ. අතීතයේ ගැමි ලාංකිකයන් කන්ද මුදුනේ පඹයන් නිර්මාණය කර තිබුණි. එය සිංහල සටන් කලාවේ එක් ගරිල්ලා උපක්‍රමයක් බව කියැවේ. මෙම ගරිල්ලා ක්‍රමයට රැවටුණු විදෙස් හමුදාව ඔවුන්ගේ පතරොම් අවසන් වන තෙක්ම පඹයන්ට වෙඩි තැබූ බවත් ආයුධ බලයෙන් පිරිහී ගිය විදෙස් හමුදාවට දුනු, ඊතලවලින් පහරදී ඔවුන් පරාජය කිරීමට ගැමියෝ සමත් වූ බවත් පොත්පත් හි සඳහන් වෙයි. තවද අතීතයේ සිටම පැරණි රජවරු සතුරු උපද්‍රවවලින් ආරක්ෂා වීමට මෙම ඇල්ල සතු භූමිය තෝරාගත් බව ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවල සඳහන් වේ.

කෙතරම් විශාල ජල ධාරාවක් ඇද හැලුණ ද පොකුණේ රැදෙනුයේ මීටර් 1.5 ක් පමණ ජල ප්‍රමාණයකි. මෙහි තවත් විශේෂත්වයක් වනුයේ අනෙකුත් දිය ඇලි මෙන් අනතුරුදායක නොවීමයි. එබැවින් බාල, මහලු කාට කාටත් එක සේ ඇල්ලේ පහස ලබමින් විනෝද වීමට ද හැකියාව ඇත. කොස්ලන්ද තානායමේ සිට කි.මී‍. 27 දුරින් මෙන්ම, බෙලිහුල්ඔය තානායමේ සිට කි.මී. 18 දුරින් පිහිටා ඇති දිය ඇල්ලේ ඉහළ කොටසේ ‍ෆයිනස් ගස්වල ව්‍යාප්තිය බෙහෙවින් චමත්කාරය.

අගෝස්තු මාසය පුරාවට බඹරකන්ද දිය ඇල්ල ආශ්‍රිත පරිසරයේ තදබල සුළං හමන බැවින් මෙම ප්‍රදේශය සුළං තොට නමින් හඳුන්වා තිබූ අතර පසුව මෙය දුල්තොට වී තිබේ. ලංකා දිය ඇලි සංසදය පවසන ආකාරයට බඹරකන්ද ඇල්ල ශ්‍රී ලංකාවේ දිය ඇලි අතර උසින් හිමිවන්නේ පළමු වැනි ස්ථානයයි. ඉතින් ශ්‍රී ලංකා‍වට අනගි සම්පතක් වන මේ බඹරකන්ද ඇල්ලේ සුන්දරත්වය අත්විදින්නට ඔයාලත් එකතු වෙන ගමන් මේ අරුමැසියේ සුන්දරත්වය ආරක්ෂා කරන්නත් අමතක කරන්න එපා...